Автор: Кирил Ѓоргиев
Лицата кои живеат со попреченост низ целата држава, сѐ уште немаат информација дали ќе добијат зголемување на надоместокот за попреченост и надоместокот за помош и нега од друго лице.
Ова особено ги мачи лицата со значително оштетен вид. Тие минатата година протестираа во два наврати, а третиот протест го одложија, оставајќи му простор на Министерството за труд и социјална политика, да ги усогласи своите проценки со пресметките направени во останатите ресори во владата. Според сегашната пресметка, со овие два надоместоци едно слепо лице во земјава треба да добие надомест од околу 14 илјади денари месечно.
На двата протести во Скопје, учествуваше и Горан Мицев – лице со значително оштетен вид од Струмица, кој е и претседател на Здружението на слепи лица од овој град.
Тој тврди дека со средствата што ги добива од државата, едвај може да го преживее месецот, а има проблеми редовно да ги помирува режиските трошоци.
„Тие се две примања. Со 14 илјади да платиш сметки, да подмириш дома, храна, човек си, да се облечеш, тоа се ич пари. Добивам 8.660 денари на месец за слепило и нега од 5.380 денари. Парите не стасуваат и ние си знаеме како опстануваме. Обично живееме со родители, постари. Јас живеам со татко ми и женет сум. И жена ми зема толку. Многу тешко за слеп човек да има доволно за живот – не сме во можност ниту да работиме, па сме зависни од државата“, вели Мицев.
Горан е разочаран што бавно одат работите во поглед на зголемувањето на додатоците што ги добиваат слепите лица, иако секој ден се соочуваат со високи сметки, како со храната, така и со комуналиите. Според него, не само оваа влада, туку и претходните немале сериозен слух за оваа категорија на граѓани.
„Владата прифаќа да преговара само за додатокот за слепило. Ама и за него —сега ќе биде, утре ќе биде, задутре ќе биде! Се влечка. Нашите луѓе преговараа, бевме на штрајк, па ни ветија еднаш. Во октомври пак штрајк, па повторно ни ветија. Потоа закажавме штрајк на 2 декември, па на 1 декември ни се јавија да го откажеме, бидејќи рекоа дека ќе преговараат до март. Помина март и сега е јуни. Ќе видиме што ќе направат со ребалансот. Јас зборувам за сите влади во Македонија, за слепите лица многу е тешко — кога треба да се даде, тешко се дава“, вели Мицев.
Според слепите лица, државата треба да ја намали возрасната граница на додатоците. „За да го земеш додатокот за слепило треба да наполниш 26 години. На секој човек му требаат пари секогаш. А ние треба да чекаме 26 години да наполниме, па да ги земеме“, вели Мицев. Тој се надева дека преговорите меѓу Националниот сојуз на слепите и Министерството за труд и социјална политика (МТСП) ќе резултираат со зголемување на износот на додатоците и подобрување на животот на слепите.
Предолги преговори
Националниот сојуз веќе преговара за барањата на слепите лица. Според нив, владата сериозно треба да им се посвети на проблемите што ги има оваа категорија граѓани. Вообичаено, за секој тип бенефиција лицата со посебни потреби треба да се појават пред различни комисии кои проценуваат дали тие индивидуи ги исполнуваат условите за да добијат бенефиција. Но, ова е преголем и непотребен административен товар за овие лица.
Претседателот на Националниот сојуз, Жарко Селковски вели дека со МТСП разговарале за повеќе аспекти, особено околу додатоците и можноста процесот за нивно обезбедување да биде интегриран и единствен.
Тој вели дека на тој начин ќе се скратат и трошоците кои слепите лица би ги платиле бидејќи мора да одат на една комисија за го добијат додатокот за нега, па на потоа на друга комисија за да им се одобри додатокот за попреченост.
„Бараме додатокот за попреченост да се зголеми и тој да биде 40% од просечната плата, а туѓата нега бараме да изнесува 30%. Сѐ уште сме во преговори. Сакаме двете права да се соединат во едно право, оти едно слепо лице за нега треба да оди кај една комисија, а за додаток за попреченост кај друга комисија. Значи еднаш кога се добива едното право да следува и другото право, а не два пати да одат нашите членови, па да се малтретираат, да се изложуваат едноставно на трошоци“, вели Жарко Селковски, претседател на Националниот сојуз на слепи.
Но, тој подвлекува дека за да се реализираат овие барања на слепите, треба да се направат законски измени, процес којшто ќе потрае.
Подобрувањето на каталогот на помагала за слепите е исто така дел од барањата на сојузот. Единственото помагало кое слепите сега може да го добијат со враќање на средства е белото стапче.
„Во барањата што ги доставивме влегуваат и помагалата. Моментално помагало, за кое следува надомест е единствено белото стапче. Нашите членови имаат право за шеесетина евра да го набават, да го платат, а потоа, нормално, со документација, со матичен лекар, со наод и мислење, одат во фондот, во подрачната единица, зависи од каде се, го поднесуваат тоа и му се рефундираат тие 60 евра. Инаку бараме и други помагала да влезат на оваа листа – медицински апарати за притисок, за шеќер, топломери; за образование: машини за пишување, диктафони, говорни синтези, итн. Сѐ што може да се користи за добро образование“, појаснува Селковски.
Министерството за труд и социјална политика сѐ уште ги разгледува овие барања. Министерката Јованка Тренчевска ни изјави дека барањата доставени од Националниот сојуз на слепи засега и други институции и органи како што се Министерствата за здравство и образование.
„Министерството ги разгледува континуирано барањата на Сојузот и секако презема активности за подобрување на положбата на слепите лица во нашата држава преку залагање за дополнување на Правилникот за ортопедски помагала, обезбедување на дополнителни средства преку Законот за игри на среќа, искористување на ИТ технологијата за унапредување на пристапноста на содржините (пример синтетизаторите на говор Хана и Кико). Сакаме да укажеме дека барањата кои се доставени од страна на Сојузот не се само од делокругот на работење на МТСП и ние како министерство преземаме активности да посредувавме и да бидеме канал за комуникација со сите други надлежни институции во интерес да се најдат најдобрите решенија“, вели министерката Јованка Тренчевска.
„Остварени се работни средби со Фондот за здравствено осигурување каде што се разговара за дополнување на листите со ортопедски и технички помагала кои ги користат лицата со оштетен вид. Од страна на Сојузот на слепи доставена е листа на помагала со референтна цена од референтни земји, а понатаму ФЗО треба да види кои помагала можат да бидат на товар на ФЗО. Исто така, доставен е список со дидактички помагала до МОН, за да се разгледа можноста за обезбедување на истите за учениците со оштетен вид“, велат од МТСП.
Од Националниот сојуз на слепи до МТСП доставиле список на лица со оштетен вид, со цел да се разгледа можноста да се обезбеди вработување за нив.
Слепите од Струмица со свои барања и до општината
Здружението на слепи лица од Струмица е фокусирано на обезбедување поддршка и социјализација на слепите лица во струмичкиот и валандовскиот регион. Според претседателот на здружението, Горан Мицев, во двата региони има околу 100 лица кои се слепи односно имаат високо ниво на оштетен вид. Организираат разновидни активности како можност за социјализација и дружење меѓу слепите за тие да имаат можност некако да ја почувствуваат светлината на денот.
Покрај ниските додатоци, за Горан голем проблем е и движењето низ градот. „Секојдневниот проблем на слеп човек е движењето во просторот, најтешко е надвор од домот односно низ градот. Нема тактилни патеки. Се судруваме со проблем — паркирање на сред тротоари. Едноставно никому не му е гајле каде го остава возилото. Втор проблем е што на семафорите во Струмица нема звучна сигнализација. Сакаме самостојно да се движиме низ градот, да не чекаме секогаш да имаме придружник. Слепите поради тие причини и послабо излегуваат од дома“, вели Мицев.
Според Тони Милушев, раководител на Одделението за локален економски развој при Општина Струмица, во моментов се изработува Стратегија за социјална и детска заштита за периодот до 2028 година, во чија изработка партиципираат и претставници од Здружението на слепи лица.
Според него, општината во периодот кој следува максимално ќе се залага за подобрување и осовременување за стратегијата да ги задоволи потребите на слепите лица односно да ги намали проблемите со кои тие секојдневно се соочуваат.
„Во наредните години планираме решавање на проблемот со обезбедување сигурност во процесот на слободно и безбедно движење на слепите лица преку инсталирање на звучна сигнализација на најкритичните точки. Што се однесува до потребата од зајакнување на инфраструктурата преку инсталирање на тактилни патеки, засега тоа не е планирано, што не значи дека доколку оваа потреба се наметне и се потврди како приоритет нема да биде земена предвид во општинските социјални политики во наредните години“, ни посочи Милушев од Општина Струмица.
Дел од слепите лица незадоволни од нивната застапеност во медиумите
Според анкета на РЕСИС, околу половина од анкетираните лица со оштетен вид сметаат дека телевизиите ги игнорираат нивните мислења односно не известуваат доволно за нивните проблеми и потреби. И Горан е незадоволен од застапеноста во медиумите.
„Новинарите имаат една навика само на 15 октомври – Денот на белиот стап и на 3 декември да известуваат. Значи многу малку сме застапени. Да се навратам и на штрајкот, бевме многу малку застапени во медиумите“, вели Мицев.
Истражувањето на Институтот за истражување на општествениот развој РЕСИС се однесува на комуникациските навики, ставови и потреби на лицата со оштетен вид. За ова истражување биле анкетирани 89 испитаници со оштетување на видот, меѓу кои доминираат оние на поголема возраст.
Според оваа анкета, испитаниците одговориле дека најголем дел од денот го минуваат пред телевизорот, а радиото многу поретко го користат во споредба со телевизијата. Само една петина од анкетираните изјавиле дека секојдневно користат компјутер. Она што на повеќето анкетирани им недостасува е знаења и вештини за работа со компјутер и за пребарување содржини на интернет, како и пристап до софтвер или алатки што ќе им го олеснат тоа.
Значаен број одговориле дека не поседуваат паметни уреди во нивниот дом. Само половина од испитаниците изјавиле дека користат интернет, најчесто преку мобилен телефон, пред сѐ за комуникација. Само една третина рекле дека консумираат содржини од информативни портали и други веб-сајтови.
Испитаниците, и оние што се информираат преку телевизија и оние што се информираат преку информативни портали, имаат изразени критички ставови кон медиумите и сметаат дека се под партиско-политички влијанија, дека во нивните содржини има сензационализам и искривено претставување на настаните.
„Иако лицата со оштетен вид препознаваат кога не може да се верува на одделни информации, сепак се чини дека им недостасуваат и знаења и можности да применат посложени постапки за проверка на информациите. Најчест начин на проверка на информациите се разговорите со други луѓе во нивната блиска околина, а најредок е самостојното пребарување и споредба со информации од релевантни извори. Овој наод е очекуван, ако се има предвид и типот на попреченост и возраста на анкетираната група испитаници“, заклучиле авторите на анкетата.
Авторот е активист на ЛокалАктив.
